Bo nauka jest kobietą

BeFunky-collage dziewczyny na politechniki — BeFunky-collage – Dziewczyny na politechniki

Dzień Kobiet, który obchodzimy dzisiaj oraz Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce świętowany 11 lutego, stanowią doskonałą okazję do zwrócenia uwagi na rolę, jaką kobiety odgrywają w dziedzinie nauki i technologii oraz pokazania statystyk, dotyczących kobiet studiujących w Polsce.

W zeszłym roku pisałyśmy na naszym blogu o kobietach, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju nauki. Najbardziej znaną i rozpoznawalną postacią świata nauki była Maria Skłodowska-Curie. Do tego zaszczytnego grona należały również, m. in.:

Elżbieta Koopman Heweliusz (1647–1693) – gdańska astronomka, druga żona Jana Heweliusza, prowadziła z nim wspólne obserwacje, a po jego śmierci kontynuowała spisywanie dorobku;
Filipina Studzińska (1797–1877) i Konstancja Studzińska (1787–1853) – siostry, zakonnice, pierwsze kobiety na świecie, które otrzymały tytuły magistra farmacji (1824 r.), zdając eksternistyczny egzamin na Uniwersytecie Jagiellońskim;
Eleonora Ziemięcka (1819–1869) – pierwsza polska filozofka, autorka wielu prac filozoficznych, związanych z wychowaniem, katolicyzmem i edukacją;
Anna Tomaszewicz Dobrska (1854–1918) – pierwsza Polka w historii, która otrzymała dyplom lekarza (1877 r. w Zurychu), jedna z inicjatorek powołania Towarzystwa Kultury Polskiej;
Jadwiga Sikorska (1871–1963), Stanisława Dowgiałłówna (1865–1933), Janina Kosmowska (1869–?) – pierwsze studentki polskiej uczelni, podjęły studia w roku 1894 na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego w charakterze hospitantek — bez prawa zdawania egzaminów;
Maria Czaplicka (1886–1921) – polska etnografka i geografka, badaczka ludów syberyjskich, jako pierwsza kobieta w dziejach Uniwersytetu w Oxfordzie objęła kierownictwo nad Katedrą Antropologii;
Alicja Dorabialska (1897–1975) – fizykochemiczka, pierwsza kobieta profesor uczelni technicznej, asystentka Marii Skłodowskiej-Curie, dziekan Wydziału Chemicznego Politechniki Łódzkiej w latach 1945–1951;
Wanda Grabińska (1902–1980) – pierwsza Polka-sędzia, w 1924 r. otrzymała dyplom uniwersytecki na Wydziale Prawa, a nominację sędziowską 6 marca 1929 r.

W tym artykule chciałabym jednak skupić się bardziej na statystykach i na znaczącym wpływie kampanii, mających na celu wspieranie kobiet na uczelniach. Pierwsze studentki musiały pokonać mnóstwo przeszkód. Obecność pionierek na uniwersytetach we Lwowie czy w Krakowie pod koniec lat 90. XIX w. była poprzedzona wieloma kampaniami społecznymi ruchu kobiecego, których celem było doprowadzenie do tego, by studentki w ogóle mogły przekroczyć progi sal wykładowych. Początkowo były to hospitantki i wolne słuchaczki, które najczęściej nie miały nawet matury. Pomimo tego nie brakowało kobiet, które decydowały się na karierę naukową.

Niestety liczba studentów w roku 2018/2019 zmniejszyła się o 16% – w porównaniu do roku akademickiego 2014/2015. Z polskich uczelni w tym czasie ubyło 235 tysięcy studentów, z czego 100 tysięcy to studentki. Pozytywne jest jednak to, że liczba kobiet w szeregach zarówno studentek, jak i kadry akademickiej stale wzrasta.

Od momentu rozpoczęcia akcji Dziewczyny na politechniki! w 2008 roku (który pilotażowo ruszył w roku 2007), systematycznie wzrasta liczba studentów na uczelniach technicznych. Z danych Eurostatu z 2019 roku wynika, że odsetek kobiet osiągających wyższe wykształcenie wynosi 34, a mężczyzn – 23. Ponadto według raportu Kobiety na politechnikach z marca 2019 roku, 58% ogólnej liczby studiujących w Polsce to kobiety. Stanowią one także 36% studentów wyższych szkół technicznych oraz 72,3% ogólnej liczby słuchaczy studiów podyplomowych. Na kierunkach informatycznych w roku akademickim 2018/2019 studiowało ponad 12 tysięcy kobiet (12155 – to o 814 osób więcej niż w roku akademickim 2017/2018), co stanowiło 14,6% ogólnej liczby studentów kierunków IT. Udział kobiet w ogólnej liczbie doktorantów wyniósł 54,8%. Kobiety przeważały wśród uczestników studiów doktoranckich głównie w dziedzinach: nauk o zdrowiu (84,4%) oraz nauk weterynaryjnych (77,8%).

Udział kobiet wśród studentów wyższych szkół technicznych w ciągu ostatnich pięciu lat został w miarę ustabilizowany i kształtuje się na poziomie 36-37%. Zauważalne na korzyść kobiet są także zmiany w kadrze. 49% spośród pracujących na polskich uczelniach doktorów nauk to kobiety, doktorów habilitowanych − 38%, a profesorów − 24%. Jeśli chodzi o ogólną liczbę nauczycieli akademickich, kobiety stanowiły w tym zakresie 46,2%. Na stanowisku profesora pracowało 6,4 tys. kobiet, czyli 29,7% ogólnej liczby zatrudnionych na tym stanowisku. Wśród osób zatrudnionych na stanowisku adiunkta udział kobiet wyniósł 48,2%, a asystenta – 53,8% (dane na stronie stat.gov.pl).

Co prawda nadal na wielu kierunkach prowadzonych przez wyższe szkoły techniczne kobiet jest bardzo mało, jak np. na Elektrotechnice (6,7%), Automatyce i robotyce (9,1%), czy Mechatronice (9,5%). Najwięcej dziewczyn studiuje Biotechnologię (76,8%), Architekturę (71,4%) i Technologię chemiczną (69,6%). Jednak w ciągu ostatnich pięciu latach możemy zaobserwować, że udział kobiet wśród doktorantów wyższych szkół technicznych ustabilizował się na poziomie 40%.

Kampanie Dziewczyny na politechniki! i Dziewczyny do ścisłych! cieszą się na tyle dużym zainteresowaniem, że w tym roku ruszyły ponownie. 14 lutego Pełnomocnicy ds. Akcji z kilkunastu uczelni technicznych i wydziałów ścisłych uniwersytetów w całej Polsce spotkali się w Centralnym Domu Technologii, by wspólnie rozmawiać o pomysłach i inspiracjach dotyczących kampanii: Dnia Otwartego dla Dziewczyn oraz nowego segmentu programu (dla studentek!), Women in Tech Day, współorganizowanego wraz z zaprzyjaźnionymi firmami technologicznymi.

Szczegółowe informacje na temat programów Dni Otwartych na poszczególnych Uczelniach znajdziecie już wkrótce na stronie www.dziewczynynapolitechniki.pl w zakładce „Uczelnie”.

Na Ogólnopolski Dzień Otwarty dla Dziewczyn i Women in Tech Day można się rejestrować poprzez stronę internetową www.dziewczynynapolitechniki.pl (w zakładce „Rejestracja”) lub bezpośrednio na uczelni. W razie pytań piszcie do Pełnomocników ds. Akcji z poszczególnych uczelni, którzy chętnie odpowiedzą na Wasze pytania.

W dniu 26 marca 2020 zaplanowana jest Ogólnopolska Konferencja Prasowa, która odbędzie się w Warszawie. Natomiast na Ogólnopolski Dzień Otwarty dla Dziewczyn zapraszamy już 23 kwietnia!

Poniżej wykresy z raportu Kobiety na politechnikach 2019: