Biblioteka ma stałą rolę jako miejsce. Fizyczne istnienie w konkretnej przestrzeni biblioteki i zbiorów bibliotecznych było i jest często wymienianą wartością. Dla wielu użytkowników rzeczywiste, fizyczne doświadczenie książek, map, manuskryptów czy fotografii jest ważne. Obiekty biblioteczne pełnią również funkcję społeczną, zapewniając wspólną płaszczyznę do spotkań użytkowników, studentów, naukowców, ekspertów z różnych dziedzin.
Zachodzące od dłuższego już czasu zmiany ról usług bibliotecznych mają oczywiste konsekwencje dla bibliotek. Chociaż zwykle nadal stanowią fizyczne centrum kampusu z dużymi, centralnymi zbiorami, to jednak zasoby biblioteki są teraz bardziej rozproszone, również wirtualne. Konieczne więc stało się ponowne przeanalizowanie budynków biblioteki pod kątem zmieniających się zachowań i potrzeb użytkowników oraz rozwój sieci bibliotecznej jako wirtualnego miejsca o porównywalnej wartości do biblioteki tradycyjnej.
Biblioteki napotykają na paradoks związany z obiektami i ich użytkowaniem. Z jednej strony dane pokazują spadek ruchu fizycznych użytkowników, z drugiej niektóre kampusy odnotowują wzrost zainteresowania całodobową dostępnością bibliotek. Tendencje światowe wskazują na zmniejszenie wykorzystania obiektów przez wykładowców i absolwentów, ale jednocześnie pewien wzrost wykorzystania przez studentów. Chodzi nie tylko o całodobową usługę biblioteczną i dobrze rozwinięte zaplecze komputerowe w bibliotekach, i nie tylko o tak zwaną trzecią przestrzeń, gdzie można sobie wygodnie przebywać.
Każdy, kto korzysta dziś z jakiejkolwiek biblioteki, zna szereg usług, zasobów i udostępnionych technologii — miejsca pracy, uczenia się, edukacyjnej rozrywki, przestrzenie współpracy — obok przestrzeni dla spokojnych i refleksyjnych badań. Zmieniające się wykorzystanie przestrzeni biblioteki wskazuje na potrzebę odejścia od nierozerwalnej wizji książek i bibliotek i zastanowienia się, dlaczego ktoś korzysta ze współczesnej biblioteki. I nie chodzi tu o w miarę wygodną przestrzeń do przebywania między zajęciami. Rozwiązaniem nie jest rzucenie paru pufów, foteli i ewentualnie zainstalowanie bufetu kawowego (chociaż i to się przydać może). Student może po prostu szukać poważnej przestrzeni do poważnej pracy. Jednakże dwie zasadnicze różnice między dawniejszymi pokoleniami studentów, a obecnymi — po pierwsze to, że większość dzisiejszych studentów nie korzysta z bibliotek w tradycyjnym sensie i rzadko wchodzi w interakcje z bibliotekarzami. Po drugie, forma pracy studenta jest dziś różna od tej z przeszłości. Często wymaga współpracy z innymi studentami, tworzenia rozwiązań przy użyciu materiałów i technologii, które mogą znajdować się w bibliotece, prowadzenia interdyscyplinarnej debaty, przy jednocześnie ciągłym zapotrzebowaniu na ciche środowisko do nauki. Niektóre uczelnie były w stanie budować lub rozbudowywać swoje biblioteki, aby sprostać tym zmieniającym się potrzebom, inne nie.
Tymczasem, w przypadku większości dyscyplin, badacz zaspokaja swoje potrzeby informacyjne poza biblioteką w sensie miejsca. Dostarczane zresztą po części przez biblioteki usługi internetowe spowodowały odejście naukowców, poza może badaczami z dziedzin nauk humanistycznych, pracujących z podstawowymi zasobami, w tym ze zbiorami książek, archiwów i rękopisów.
Biblioteki działają w środowisku hybrydowym, zarówno w zakresie wykorzystania zasobów informacyjnych, jak i korzystania z przestrzeni bibliotecznych, spełniając potrzeby informacyjne ze źródeł drukowanych, jak i cyfrowych i zapewniając miejsca, które wykorzystują użytkownicy potrzebujący spokojnej przestrzeni obok tych, którzy potrzebują wspólnych udogodnień i współpracy.
Obecnie użytkownicy są w stanie zaspokoić swoje potrzeby informacyjne poza biblioteką, a więc usługi biblioteczne muszą być tak skonstruowane, aby bibliotekarze mieli szansę na wejście w interakcję z użytkownikiem i dopasowanie się do jego trybu pracy kształceniowej. Model działania biblioteki akademickiej w erze cyfrowej musi być przemyślany i przekształcony w model interakcji ze środowiskiem naukowym.
Przykładem nowoczesnej biblioteki prezentującej wzór dla bibliotek akademickich, zapewniającej właściwą przestrzeń do wszelkich potrzeb użytkowników, a jednocześnie zbudowanej i zorganizowanej na bazie cyfrowej, jest James B. Hunt Jr. Library w Karolinie Północnej, biblioteka Uniwersytetu North Carolina State.
Obiekt o wartości 115 mln $ otwarty w styczniu 2013 r., słynie ze swojej nowoczesnej architektury i integracji technologicznej, w tym zautomatyzowanego systemu do przechowywania i wyszukiwania książek. Biblioteka, gromadząca większość uniwersyteckich zbiorów technicznych i nauk ścisłych, nosi imię Jamesa Baxtera „Jim” Hunta, Jr., gubernatora Karoliny Północnej w latach ’69 i ’71. Biblioteki NCSU są częścią sieci Triangle Research Libraries Network (TRLN), która dzieli się książkami z innymi uniwersytetami w Karolinie Północnej.
Budynek biblioteki został zaprojektowany przez pracownię architektoniczną Snøhetta (znana z przeprojektowania słynnej biblioteki w Aleksandrii, a także z projektu gmachu Opery w Oslo), w ścisłej współpracy z bibliotekami NCSU. Założeniem projektu było stworzenie zaawansowanych technologicznie wspólnych przestrzeni do nauki w nowej biblioteki Jamesa B. Hunt’a. Służy ona zarówno jako główna biblioteka North Carolina State, jak i intelektualne i społeczne serce kampusu uniwersyteckiego.
Biblioteka Jamesa B. Hunta Jr. przedstawia przyszłość bibliotek i służy jako przykład zrozumienia, jak użytkownicy mogą się kształcić i rozwijać w miejscu zbudowanym na cyfrowych podstawach. Zresztą nie tylko biblioteki, ale i inne organizacje edukacyjno-naukowe mogą się wiele nauczyć z Biblioteki Hunt i zastanowić czy pasują do szybko zmieniającego się, cyfrowego świata.
Oprócz cyfrowych aspektów biblioteki znacząca rolę w sukcesie Biblioteki Hunt odgrywa sam budynek, zapewniający przestronne, inspirujące przestrzenie do pracy, w połączeniu z najnowszą technologią.
Jak napisano na stronie Biblioteki Jamesa B. Hunta, Jr. – „jest ona czymś więcej niż obliczem stanu NC w XXI wieku. Jest miejscem, w którym pomysły stają się rzeczywistością, a śmiała ambicja tworzy piękne rozwiązania globalnych wyzwań.”
Oglądając poniższy film prezentujący Bibliotekę Hunta można przekonać się, że jest to jedna z najbardziej technologicznie zaprojektowanych i wyposażonych przestrzeni edukacyjnych na świecie, dająca studentom, wykładowcom i pracownikom dostęp do zaawansowanych technologicznie narzędzi. Gigantyczne ściany wideo do wyświetlania innowacyjnych prac mogą być katalizatorem do szeroko zakrojonych badań wizualizacji, wideokonferencji i multimedialnych urządzeń. Całość zachęca do współpracy w różnych strefach budynku, w pięknej przestrzeni zaprojektowanej, aby inspirować kreatywność.
Wnętrze budynku to przede wszystkim otwarte przestrzenie łączące wszystkie piętra biblioteki, a otwarte schody wg zamierzenia projektantów mają podkreślać interakcję społeczności użytkowników, łącząc ukierunkowane obszarami badawczymi. Przestrzenie edukacyjne z kolorowymi, dynamicznymi meblami istnieją obok bardziej tradycyjnych pomieszczeń do nauki. Projekt budynku docenia rolę, jaką przestrzeń fizyczna odgrywa w intelektualnej stymulacji użytkowników. Strefy technologiczne są również zintegrowane w całej bibliotece. Interaktywne powierzchnie cyfrowe i ekrany wideo o wysokiej rozdzielczości zapewniają zarówno odtwarzanie informacji zaprogramowanych, jak i informacje on-line. The Game Lab służy jako laboratorium testowe do projektowania i rozwoju gier wideo, a także zapewnia uczniom rozrywkowy obszar nauki. Użytkownicy mogą eksperymentować z nową technologią i wypożyczać najnowsze urządzenia elektroniczne. Pomieszczenia i stanowiska pracownicze są skonsolidowane na jednym piętrze, a nie rozproszone w klastrach na każdym piętrze.
Ciekawym rozwiązaniem jest system bookBot, automatyczny system magazynowania i dostarczania książek, dwóch milionów obiektów z zasobów Biblioteki Hunt. System pozwolił na oszczędność kosztów i przestrzeni (zajmuje 1/9 miejsca, które potrzebne byłoby przy zwykłych regałach), dając możliwość przeznaczenia większej ilości budżetu i przestrzeni bibliotecznej na nowe technologie i wspólne przestrzenie do nauki. System składa się z czterech robotów do dostarczania książek, które przechodzą między rzędami pojemników na książki. Koduje, sortuje i przechowuje książki (a także inne przedmioty) w ponad 18 000 pojemnikach. Odwiedzający mogą oglądać materiały do pobrania przez szklaną ścianę.
Budynek zapewnia wiele naturalnego światła, miejsca do pracy na świeżym powietrzu oraz rozległe widoki na pobliskie jezioro.
Biblioteki nie są statyczne i nieustannie się zmieniają, taki jest wymóg obecnych „cyfrowych” czasów. Chociaż Biblioteka Hunt’a jest współczesną strukturą osadzoną w tradycyjnym kontekście, zapewnia perspektywiczną platformę oddziaływania na otoczenie. Zarówno techniczne, jak i programowe innowacje, są traktowane jako część doświadczenia edukacyjnego i stanowią wszechstronne i stymulujące środowisko dla użytkownika. Jest to inspirująca wizja nawet dla bibliotek działających w innych uwarunkowaniach ekonomicznych.
Poprzednie części artykułu „Biblioteki, bibliotekarze w erze cyfrowej – czy są potrzebni?”:
MM
Źródła:
https://share.america.gov/u-s-college-libraries-ready-for-digital-age/
https://www.lib.utk.edu/news/2018/04/anatomage/
Library Roles in a Digital Age
https://en.wikipedia.org/wiki/James_B._Hunt_Jr._Library
https://snohetta.com/project/10-james-b-hunt-jr-library
https://snohetta.com/projects/5-bibliotheca-alexandrina
BGPW blog 
